Konstrukcja schronu bojowego „Kurpiki”Łukasz Drzensla
Fot. 01. Schron Kurpiki widziany od strony bocznej. Zwracają uwagę ślady ostrzału. Podobnie jak w Węgierskiej Górce wokół schronu jest w zasadzie plac budowy: przed schronem widoczne są słupy dawnego ogrodzenia, a w lewej części kadru taczka i fragment wagonika obok torów kolejki wąskotorowej. Fotografia dokumentalna.
Wiele publikacji o Odcinku „Wizna” jedynie zdawkowo opisuje konstrukcję schronów, skupiając się niemalże wyłącznie na przebiegu walk. I choć pojawiły się opracowania zbiorczo omawiające obiekty i ich cechy konstrukcyjne (Wizna w: Infort 8/1995, Wielki Leksykon Uzbrojenia t. 225), wciąż nie podjęto próby szczegółowego opisu żadnego ze schronów. Mimo, że nie da to pełnego obrazu. warto przyjrzeć się bliżej obiektowi „Kurpiki”, najlepiej zachowanemu ze schronów pododcinka „Kurpiki”. PododcinkiNa Odcinek "Wizna" składały się trzy pododcinki: „Giełczyn”, „Most” i „Kurpiki” będące właściwie odrębnymi pozycjami obronnymi. Ich budowę prowadziło Kierownictwo Robót nr 18D. Rozpoczęła się ona wkrótce po sporządzeniu wstępnych projektów w drugiej połowie kwietnia 1939 r.Pododcinek „Giełczyn”, położony nad Biebrzą składał się z dużych, silnie uzbrojonych schronów o odporności na ostrzał klasy „305 mm”. Składał się z trzech schronów: „Kołodzieje”, „Gać” i „Giełczyn”.  Pododcinek „Most” stanowił pozycję wysuniętą. Składały się na niego dwa schrony małe, o niskiej odporności, niegazoszczelne: obiekt „Sulin-Strumiłowo” oraz „Włochówka”. Niestety, niewiele więcej wiadomo na ich temat. Oba, podobnie jak wszystkie pozostałe obiekty Odcinka „Wizna” zostały silnie wysadzone przez wycofujących się Niemców. Blisko 10 lat temu, Stowarzyszenie „Wizna 1939” wraz z ekipą programu telewizyjnego „Było nie minęło...” zniszczyło koparką zachowaną płytę fundamentową schronu „Włochówka”, zacierając tym samym bezcenne dziedzictwo w postaci subtelnych ślady, które odsłonięte delikatnie dostarczyłyby niezwykle cennych informacji o konstrukcji obiektu. Niestety, ta dewastacja na dobre zaprzepaściła szansę na ich pozyskanie. Pododcinek uzupełniać miały polowe schrony żelbetowe. Pododcinek „Kurpiki”, wysunięty na południe, składał się z trzech schronów bojowych, odporności na ostrzał klasy „220 mm”, o średnim uzbrojeniu: „Góra Strękowa”, „Kurpiki”, „Perkusy”. Czwartym obiektem był schron obserwacyjny, pełniący funkcję schronu dowodzenia, na Górze Strękowej. KonstrukcjaW 1944 r. schron „Kurpiki” został wysadzony i obecnie jest malowniczą ruiną. Jego opis stanowi jedynie próbę rekonstrukcji opartą o badania terenowe, źródła archiwalne oraz fotografie dokumentalne. Był to niewielki schron bojowy, wybudowany w klasie odporności „220 mm”. Grubość ścian wahała się od 1 do 2 metrów. Ze względu na podmokły teren został wybudowany na palach drewnianych (wg J. Arabskiego) oraz w wannie wodoszczelnej. Należy zwrócić uwagę, że wykonano zaokrąglenia naroży ścian, ale naroża stropu zamiast zaokrągleń otrzymały jedynie ścięte krawędzie. Obiekt składał się z kilku pomieszczeń: podszybia kopuły pancernej, izby załogi, dwóch izb bojowych, przedsionka oraz maszynowni. Nieustalonym pozostaje, czy posiadał wydzieloną śluzę przeciwgazową, czy też izbę filtra przeciwkurzowego i składu paliw (funkcję dwóch ostatnich mogło pełnić jedno pomieszczenie).  Rys. 01. Plan schronu. Próba rekonstrukcji.
UzbrojenieUzbrojenie stanowiły trzy ciężkie karabiny maszynowe: dwa w strzelnicach ściennych oraz jeden w kopule pancernej. Zachowane w podszybiu kopuły pancernej śruby do montażu zbiornika wyrównawczego na wodę chłodzenia ckm wskazują na zamiar użycia ckm-ów Browning lub Maxim (w niektórych umocnieniach planowano już wykorzystanie projektowanych ckm C4). W strzelnicach ściennych użyto (docelowo) gazoszczelnych pancerzy typu 39. Każda ze strzelnic mogła być dodatkowo flankowana przy pomocy broni ręcznej; lewoskrzydłowa z wyłazu, a prawoskrzydłowa ze strzelnicy broni ręcznej o niestandardowym stopniowaniu przeciwrykoszetowym. Każdej strzelnicy ściennej ckm towarzyszyła rakietnica do oświetlania pola walki. Kopuła pancerna, jaką użyto w obiekcie prawdopodobnie była kopułą gazoszczelną typu 38. Pozostaje nieustalone, czy wyprodukowano ją w 1938, czy 1939 r. Osadzono ją w okrągłym szybie technologicznym, po 1938 r. stosowanym jedynie sporadycznie (zastępowano go wielokątnym).
MaszynowniaWarto wspomnieć o maszynowni także ze względu na fakt, że dowódca schronu, kpt. Wacław Schmidt nie napisał o niej w swojej relacji, choć wspomniał o braku „urządzeń do wietrzenia wnętrza obiektu”. Pozostaje nieustalonym, czy zamontowano w niej którekolwiek z planowanych urządzeń: silnik Diesla, wentylator mechaniczny, wentylator ręczny oraz prądnicę. Wg J. Arabskiego w dużych obiektach fortyfikacji stałej Odcinka „Wizna” planowano elektryczność. Mimo to, w izbie załogi wykonano niszę na lampę naftową, stanowiącą prawdopodobnie oświetlenie awaryjne (jest to jedyna zachowana nisza, mogło być ich więcej). Schron nie otrzymał reflektora. Tłumik wydechu miał być umieszczony w standardowej niszy znajdującej się w nawisie nad strzelnicą ckm.PerspektywyMimo że obiekt stanowi ruinę, można powiedzieć sporo o jego konstrukcji. Pewne kwestie pozostają jednak nierozstrzygnięte. Mogły by je rozwiązać nieznane dotąd fotografie archiwalne, dokumenty bądź zdjęcia lotnicze. Najwięcej informacji dostarczyłoby jednak rozważne odkopanie fundamentu. Zwiedzając fortyfikacje w rejonie Wizny warto zajrzeć do schronu „Kurpiki”, który, niestety, podobnie jak inne obiekty, oprócz schronu dowodzenia, jest często pomijany przez pielęgnujących pamięć o obronie Odcinka „Wizna”.Bibliografia
|
Najnowsze artykuły
Powiązane projekty Archiwum artykułów
 Znajdź nas na Facebooku
|
